วิธีดูแลและกายภาพหลังผ่าตัดหัวเข่าอย่างถูกวิธี ให้กลับมาเดินได้เร็วขึ้น

คนไข้ที่มีอาการข้อเข่าเสื่อม รู้สึกปวด ตึง และเจ็บบริเวณข้อเข่าจนกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน ไม่สามารถใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างปกติ หลังจากรักษาด้วยวิธีแบบอนุรักษ์นิยม หรือวิธีรักษาข้อเข่าเสื่อมแบบไม่ผ่าตัดไปแล้ว แต่ไม่สามารถรักษาให้หายได้ แพทย์จะแนะนำให้พิจารณาผ่าตัดข้อเข่าเทียม เพื่อรักษาอาการเหล่านี้ให้หาย กลับมาใช้ชีวิตได้ตามเดิม ทั้งนี้ การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมสามารถทำได้ 2 แบบ ขึ้นอยู่กับอาการของผู้ป่วย และดุลยพินิจของแพทย์
อย่างไรก็ตาม การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมเป็นการผ่าตัดขนาดใหญ่ ผู้ป่วยจึงจำเป็นต้องมีวิธีดูแลตัวเองหลังผ่าตัดเข่าอย่างเหมาะสมและถูกต้อง รวมไปถึงวิธีการทำกายภาพบำบัดหัวเข่าหลังผ่า เพื่อให้กระบวนการฟื้นฟูหลังผ่าตัดเป็นไปได้อย่างปกติ หายเร็ว และกลับมาใช้งานหัวเข่าได้อย่างมีประสิทธิภาพอีกครั้ง
Table of Contents
Toggleสาเหตุที่ต้องผ่าตัดหัวเข่า
การผ่าตัดข้อเข่าเทียม มีจุดประสงค์เพื่อรักษาอาการปวดบริเวณข้อเข่าอันมีสาเหตุมาจากข้อเข่าเสื่อม รู้สึกปวด เจ็บ และตึงบริเวณหัวเข่าจนกระทบกับชีวิตประจำวัน รักษาด้วยวิธีแบบอนุรักษ์นิยมอย่างการลดน้ำหนัก ออกกำลังกายสร้างกล้ามเนื้อ และรักษาด้วยการกินยาแก้ปวดแล้วไม่หาย หมอจะแนะนำให้ผ่าตัดหัวเข่า โดยการผ่าตัดหัวเข่าทำได้ 2 แบบ คือการผ่าตัดข้อเข่าเทียมแบบทั้งหมด (TKA) และการผ่าตัดข้อเข่าเทียมแบบบางส่วน (UKA)
การวินิจฉัยก่อนผ่าตัดหัวเข่า
หลังจากรักษาข้อเข่าเสื่อมด้วยวิธีไม่ผ่าตัดไปแล้ว ไม่ว่าจะเป็นการกินยาแก้ปวด การออกกำลังกาย การควบคุมน้ำหนัก แต่ยังพบว่าอาการเจ็บ ปวด และตึงหัวเข่าของผู้ป่วยยังอยู่ แพทย์จะแนะนำให้ผู้ป่วยผ่าตัดข้อเข่าเทียม เพื่อเป็นการรักษาให้กลับมาใช้งานข้อเข่าได้อย่างมีประสิทธิภาพที่สุด
นัดหมายแพทย์เพื่อปรึกษา และวินิจฉัยอาการได้ที่ 02-080-8999
Line @kdmshospital
การเตรียมตัวก่อนผ่าตัดหัวเข่า
- แพทย์จะตรวจร่างกายทั่วไปโดยหมออายุรกรรม เพื่อวินิจฉัยปัจจัยเสี่ยงก่อนผ่าตัด
- ตรวจทางห้องปฏิบัติการ เช่น เจาะเลือด X-ray ปอด รวมถึงทำคลื่นไฟฟ้าหัวใจ
- แพทย์จะซักประวัติการใช้ยาประจำตัวผู้ป่วย ก่อนเข้าสู่กระบวนการผ่าตัด
- เตรียมสถานที่ภายในบ้านให้มีสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับการรักษาตัว โดยการเก็บกวาดสิ่งของที่กีดขวางทางเดินออก เอาข้าวของที่อยู่สูงมาไว้ในระดับที่หยิบถึงได้ง่าย
- หาคนมาคอยดูแลหลังผ่าตัดประมาณ 2 สัปดาห์ แต่หากผ่าตัดแบบ UKA อาจจะใช้เวลาน้อยกว่านั้น
อาการแทรกซ้อน ที่อาจเกิดขึ้นได้หลังผ่าตัดหัวเข่า
หลังผ่าตัด ผู้ป่วยจะมีอาการหลังผ่าตัดโดยทั่วไป เช่น อาการปวด อาการตึง รวมถึงรู้สึกชาในบริเวณข้อเข่า โดยอาการเหล่านี้จะค่อยๆ หายไป ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับวิธีการดูแลตัวเองหลังผ่าตัดข้อเข่าของตัวผู้ป่วยเองด้วย
นอกจากอาการเหล่านี้ ยังมีอาการแทรกซ้อนร้ายแรง เป็นสิ่งที่อยู่นอกเหนือจากการควบคุม แต่มีโอกาสเกิดขึ้นน้อยมาก เช่น แผ่นรองมีโอกาสหลุด 0.003% โอกาสแผลติดเชื้อ 0.01% และโอกาสกระดูกหัก 0.001%
การดูแลตัวเองหลังผ่าตัดหัวเข่า
วิธีการดูแลตัวเองหลังผ่าตัดหัวเข่า มีดังนี้
- ทำกิจวัตรประจำวันให้ช้าลง เพื่อป้องกันการกระทบกับแผลผ่าตัด
- ควบคุมน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน เพื่อป้องกันการรับน้ำหนักที่มากเกินไป
- สวมใส่อุปกรณ์ Stocking เพื่อลดโอกาสเป็นเส้นเลือดอุดตัน
- เดินออกกำลังกาย ไม่มากเกินไปจนรู้สึกเจ็บ แต่ก็ไม่ควรน้อยเกินไปจนกระบวนการฟื้นตัวช้าลง
- หมั่นทำกายภาพหลังผ่าตัด โดยหากผ่าตัดแบบ UKA ผู้ป่วยสามารถทำกายภาพบำบัดเองที่บ้านได้เลย แต่สำหรับการผ่าตัดแบบ TKA อาการหลังผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่า ผู้ป่วยจะรู้สึกเจ็บ ปวด งอเข่าไม่ได้หลังผ่าตัด แพทย์แนะนำให้มีนักกายภาพมาช่วยดูแลหลังผ่าตัด
จำเป็นต้องทำกายภาพหลังผ่าตัดหัวเข่าไหม
อีกหนึ่งวิธีการดูแลตัวเองหลังผ่าตัดหัวเข่า คือ การทำกายภาพอย่างถูกวิธี เพื่อช่วยให้กระบวนการฟื้นฟูร่างกายเป็นไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถกลับมาใช้งานข้อเข่าได้ไวยิ่งขึ้น โดยแพทย์แนะนำให้ออกกำลังกายด้วยท่า Ankle Pumping ในช่วงเช้าและเย็น โดยทำได้ดังนี้
- ให้ผู้ป่วยนอนหงาย จากนั้นนำหมอนมารอง เพื่อให้บริเวณขายกสูงขึ้นเล็กน้อย
- กระดกข้อเท้าขึ้น และลง ทำอย่างช้าๆ สลับขึ้น-ลง ไปเรื่อยๆ
- ทำประมาณ 10-20 ครั้งต่อหนึ่งรอบ
- หากรู้สึกตึงบริเวณแผลหรือเท้า แนะนำให้หยุดทำทันที
นอกจากท่าออกกำลังกายบริเวณข้อเท้าแล้ว แพทย์ยังแนะนำท่าออกกำลังกายบริเวณหัวเข่า ด้วยท่าเกร็งกล้ามเนื้อต้นขา (Quadriceps Muscle Strengthening) ด้วยเช่นกัน โดยทำได้ดังนี้
- ให้ผู้ป่วยนอนหงายบนพื้นราบ เหยียบขาให้สุด
- เกร็งกล้ามเนื้อบริเวณต้นขาข้างใดข้างหนึ่ง แล้วยกขาข้างนั้นทิ้งไว้ 5 วินาที
- ทำแบบเดิมในขาอีกข้าง
- ทำสลับไปมา 10 ครั้งต่อหนึ่งรอบ
นอกจากท่ากายภาพบำบัดเหล่านี้ แพทย์ยังแนะนำให้เดินออกกำลังกายเป็นประจำ แต่ควรเดินอย่างพอดี ไม่เดินเยอะไปจนหรือรู้สึกเจ็บ หากรู้สึกตึง หรือมีอาการปวดบริเวณที่ผ่าตัด แนะนำให้หยุดทันที
พฤติกรรมที่ควรหลีกเลี่ยงหลังผ่าตัดหัวเข่า
- หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่เสี่ยงทำให้ล้ม แพทย์แนะนำให้ใช้ Walker เป็นตัวช่วยในการเดินเพื่อลดโอกาสเกิดอุบัติเหตุ
- หลีกเลี่ยงการงอเข่า อย่างการนั่งขัดสมาธิ นั่งยองๆ หรือนั่งคุกเข่า
- หลีกเลี่ยงการขึ้นลงบันไดบ่อยๆ
- หลีกเลี่ยงการยกของหนัก
- ในช่วง 2 สัปดาห์แรกหลังผ่าตัด หลีกเลี่ยงไม่ให้แผลโดนน้ำ เพื่อลดโกาสแผลติดเชื้อ
ผ่าตัดหัวเข่า ที่ kdms Hospital ดีอย่างไร
ที่ kdms Hospital มีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าแบบบางส่วน (UKA) ที่พร้อมให้คำแนะนำตั้งแต่ขั้นตอนการรักษา รักษาผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าอย่างปลอดภัย และให้คำแนะนำเกี่ยวกับวิธีดูแลตัวเองหลังผ่าตัดหัวเข่า พร้อมวิธีทำกายภาพหัวเข่าหลังผ่าอย่างถูกต้อง เพื่อให้ข้อเข่ากลับมาใช้งานได้ปกติดังเดิมหลังการผ่าตัด
นัดหมายแพทย์เพื่อปรึกษา และวินิจฉัยอาการได้ที่ 02-080-8999
Line @kdmshospital
สรุป
หลังผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่า ผู้ป่วยจะรู้สึกปวด ตึง และชาบริเวณขาหลังผ่าตัด ซึ่งเป็นอาการที่พบได้ปกติหลังผ่าตัด จะค่อยๆ ดีขึ้นเรื่อยๆ ทั้งนี้ วิธีการดูแลหลังผ่าตัดเข่าอย่างถูกต้อง ทำกายภาพหัวเข่าหลังผ่าตามแพทย์แนะนำ และไม่ฝืนจนเกินไป ก็เป็นสิ่งจำเป็นที่จะช่วยให้กระบวนการฟื้นฟูหลังผ่าตัดมีประสิทธิภาพ อีกทั้งยังลดความเสี่ยงต่างๆ เช่น การงอเข่าไม่ได้หลังผ่าตัด ที่อาจจะเกิดขึ้นได้อีกด้วย ซึ่งทั่วไปแล้วแพทย์จะแนะนำให้ผู้ป่วยทำกิจวัตรประจำวันให้ช้าลง ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในมาตรฐาน รวมถึงการเดินอกกำลังกาย และทำกายภาพควบคู่กันอย่างสม่ำเสมอ รวมถึงระวังไม่ให้ล้ม โดยแพทย์จะแนะนำให้ใช้อุปกรณ์ Walker เพื่อเป็นตัวช่วยในการเดิน ป้องกันการล้ม เท่านี้ผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อมก็จะกลับมาใช้ชีวิตได้เทียบเท่าปกติหลังผ่าตัดข้อเข่าเทียมแล้ว
บทความโดย ศ.นพ.บุญชนะ พงษ์เจริญ ศัลยแพทย์ชำนาญการด้านการผ่าตัดข้อเข่าและข้อสะโพกเทียม